RES İhalelerinin Gerçek Kazananı Kim Oldu?

21-22-23 Haziran’da gerçekleştirilen toplamda 710 MW’lık kapasite tahsis yarışmalarının sonuçları bir çok kişiyi şaşırtmıştı. YEKDEM ve YEKA modellerindeki gibi bölgeden nispeten bağımsız sabit fiyat garantisi yerine bölgelere bağlı olarak ciddi farklı fiyatlar oluştu. Aynı şehirde farklı fiyatların çıktığı da oldu. Peki bu ihaleler arasında en karlısı hangisi oldu? Yüksek fiyat ile alanlar mı yoksa eksi fiyat verenler mi?

Bunu öğrenebilmemiz için ilk olarak ihalelerin yapıldığı şehirlerin rüzgar potansiyallerini araştırmalıyız. Ülkeler arasında enerji teknolojilerinin potansiyali farklı olduğu gibi şehirler arasında da farklılık göstermektedir. Örneğin; avrupanın güneş potansiyali en yüksek ikinci ülkesi bildiğiniz gibi Türkiye’dir. Türkiye’de ise güneş potansiyali en yüksek yerler güney kesimlerdir. Güney kesimde ise potansiyali en yüksek yerler ışınımın çok, sıcaklığın az, genelde rakımın yüksek olduğu yerlerdir. Kısacası koordinatlara göre potansiyal değişmektedir. Aynı şehirlerde farklı fiyatların çıkabilmesi kadar da normal bir şey yoktur. Bu konuyu da yazımın ilerleyen kısımlarında örneklerle anlatmaya çalışacağım.

Yukarıdaki harita Türkiye’nin rüzgar enerjisine dayalı elektrik üretim santralleri için kapasite faktörlerini göstermektedir. Bu harita üretim değerlerini bulmamıza fayda sağlayacaktır.

İhaleler aşağıdaki gibi sonuçlanmıştır:

Kapasite faktörlerini ilgili şehre ait kapasite faktörlerinin ortalamasını alarak belirledim. Projelerin tam olarak nerelerde geliştirildiğini bilmediğim için bu şekilde ilerleyeceğim. Fakat bilenler için de aşağıdaki tablolar sonuca ulaşmalarına yetecektir. Metodumuz aynı, sadece sonucumuz farklı çıkacaktır.

Örnek bir tablo:

Tabloda satırlar santralin gücünü vermektedir. Bu örnekte 60 MW’lık Aksaray-Kırşehir-Nevşehir bölgesinde bulunan santralin analizi yapılmıştır. Sütunlar kapasite faktörü değerlerini göstermektedir. Renkli hücreler ise mwh cinsinden üretilen elektrik değeridir. Renkler ise kırmızıdan yeşile doğru gittikçe üretim değerinin arttığını göstermektedir. Örneğin 60 MW’lık bu santral %21 kapasite faktörü ile 110.376 mwh elektrik üretmektedir. Bu interpolasyonu yapmamızın sebebi geliştirilen projelerin kapasite faktörlerini tam olarak bilemememiz. Ama bu çalışmada en karlı yatırımı bulurken ortalama değerden faydalandığımızı tekrar hatırlatalım.

Aynı bölgede farklı fiyatların çıkması ne kadar doğru? Yine Aksaray-Kırşehir-Nevşehir bölgesinin ihale sonuçlarına bakalım.

Gördüğünüz gibi 7.28$/Cent’de var, -1.15$/Cent’de. Burada geliştirilen projelerin lokasyonları ve potansiyaleri önemli. Bir güneş enerjisi santralinde aynı dağın kuzey yamacıyla güney yamacı arasındaki üretim farklılığı nasıl fazlaysa rüzgarda da bazı engeller sebebiyle aynı problem yaşanabilmektedir. Dolayısıyla aslında burada tüzel kişilerin proje geliştirme ekipleri yarışıyor diyebiliriz.

Tekrar yukarıdaki örnek tabloya dönelim. Bu tabloyu tüm sonuçlar için oluşturalım. Her lacivert renkli satır yarışmanın sonucunda farklı firmalar tarafından kazanılan kapasiteleri vermektedir. Lacivert renkli sütunlar ise bölgenin hakim olduğu kapasite faktörlerinin neredeyse tamamını vermektedir.  Bu sayede santrallerin değişen kapasite faktörlerine göre üretim değerlerini bulmuş oluyoruz. Fakat bu tablo bize tek başına yeterli olmayacaktır. Çünkü amacımız en çok üreten santrali değil en karlı santrali bulmak.

Üretim değerlerinden sonra gelelim gelir tablolarına. Burada (-) fiyatlar işi biraz karmaşık hale getirmektedir. İlk olarak RES’ler ne zaman ve ne kadar üretiyor sorularına cevap vermeliyiz. Her saatin elektrik fiyatı farklı olduğu için saatlik üretimleri hesaba katarak bir fiyat belirleyeceğiz. RES’lerin üretim yaptığı saatlerin yıllık ortalama piyasa elektrik fiyatlarını bulmamız gerekecek. Bu değerleri hesaplarken EPİAŞ’ın şeffaflık platformundan faydalanacağız. Hata payını minimum tutmak için 1 yıl ve 24 saatlik veriler kullanmamız en doğru yöntemdir. Bu da zaten EPİAŞ’ın bize sunduğu en kapsamlı veri havuzudur.

Aşağıdaki tabloda RES’lerin saat bazında aylık ortalama üretim değerlerini görebilirsiniz(değerler MW cinsindendir).Burada yıl içinde sisteme giren santraller de olduğu için değerlerden ziyade renk haritasına bakmamızda fayda vardır. Sonuca ulaşmamızda büyük öneme sahip bu veri tablosunda kırmızıdan yeşile gittikçe üretimin arttığını göreceksiniz. Bu sayede hangi aylarda hangi saatlerde RES’ler fazla üretiyor sorusunun cevabını da bulmuş oluyoruz. Dikkatle incelediğimizde saat 15:00’dan 22:00’a kadar RES’lerin üretim değerlerinin arttığını görebiliriz.

Yukarıdaki tablonun aynısını piyasa fiyatları için de yaptıktan sonra biraz matematik hesabı yaparak katsayı tanımlamalarıyla RES’lerin yıllık ortalama fiyatını bulmuş oluyoruz (bu kısımda matematiksel detaya girip sizi sıkmıyorum). Bu fiyat ise 161,2 TL. Son bir yılın ortalama paritesini de 3,5TL/$ olarak aldığımızda ise bu tutar 46$ gelmektedir (yıllık ortalama elektrik fiyatına çok yakın bir rakam). Artık ihale sonuçlarına göre gelir hesabına geçebiliriz. Aşağıdaki tabloda kazananı görebiliriz. Toplam gelire baktığımızda kurulu gücü fazla olan santrallerin gelirleri doğal olarak fazla gelecektir. Burada önemli olan MW başına oluşan gelir. Tokat ihalesini alan yatırımcı 710 MW’lık toplam ihalenin kazananı olarak gözüküyor, kendilerini tebrik ederim. Aksaray-Kırşehir-Nevşehir projesinin kazananına da kolaylıklar dilerim.

Aynı bölgenin farklı ihalelerinde hemen hemen aynı fiyatların çıktığını göreceksiniz fakat Adana’da durum biraz farklı. Bunun yorumlamasını da size bırakıyorum.

Başta belirttiğim gibi KF’leri ortalama değer aldım. Eğer projelerin KF’lerini biliyorsanız yukarıdaki KF tablosundan başlayarak gelirleri kendiniz hesaplayabilirsiniz.

11.08.2017