2021 yılında 1 tane GES YEKA ihalesi(YEKA-3) gerçekleşti ve 2 tane de GES YEKA(YEKA-4 ve YEKA-5) ihale duyurusu yayınlandı. Artık Türkiye’de tüketim hakkın kadar üretme veya hibritleştirme modellerini saymazsanız YEKA’lar dışında GES yatırım seçeneği kalmıyor. Her YEKA farklı şartlarda yatırımcı adaylarının huzuruna sunulunca ‘hangi model bize daha uygun ve değerlendirilebilir?’ sorusu sıkça soruluyor.
YEKA’lar arasında bir çok farklılık olsa da bu farklardan en önemlisi alım garantisinin bitiş tarihi diyebiliriz. Kronolojik olarak; YEKA-3 kazananları ilk 15 yıl kazandıkları fiyat ile gelir elde ederken sonraki 15 yıl piyasa fiyatından gelir elde ediyor. İlk 15 yılın fiyatı ise içerisinde ÜFE, TÜFE, USD ve EUR’yu içeren bir formül ile 3 aylık periyotlarla değişiyor. YEKA-4 ve YEKA-5’te ise bu sabit alım süresi yıl belirtilerek değil, üretim miktarı limiti belirtilerek uygulanıyor. GES’lerin ilk 23GWh/MWe’lik üretimi kazanılan fiyat ile gelir elde ederken, geri kalan yıllarda piyasa fiyatından gelir elde ediyor.
Bu geliştirmenin sebebi, 8 yıla kadar mücbir sebeplerle lisans hakkını uzatabilen emsal vakaların olması. İlk 15 yılın fiyatının piyasa fiyatından düşük ve yatırım maliyetlerinin her zaman düşen trendde olduğunu düşündüğümüzde bu geliştirmenin ne kadar akıllıca bir hamle olduğunu görmek mümkün. Örneğin; 8 yıllık uzatmanın YEKA-3 için de uygulandığı düşünüldüğünde IRR rakamı yaklaşık %30, 30 yıllık NBD ise %60 daha yüksek çıkmaktadır. Üretim sınırı getirilerek santrali ne zaman işletmeye alırsanız alın o günden başlayacağı için bu geciktirme taktiği pek işe yaramayacaktır. Aksine bu sayede hızlı bir şekilde piyasa fiyatlarına ulaşabilmek için iyi teknolojilerin kullanılacağı santraller ortaya çıkacaktır.
Sonuçları net bir şekilde vermeden sadece karşılaştırma yaparak bir örnek üzerinden teknolojinin etkisini inceleyebiliriz. Sabit sistemle tasarlanmış iyi ışınım alan ilimizde bulunan bir GES’i ele alalım. 1.700 MWh/MWe/Yıl’lık bir üretime sahip. 23GWh/MWe’lik değere bu santral ancak 13.5 yılda ulaşıyor. Aynı konumda bulunan tracker sistemle tasarlanmış bir santrali ele alalım. 2.000 MWh/MWp/Yıl’lık bir üretime sahip. 23GWh/MWe’lik değere bu santral 11.5 yılda ulaşıyor. Bu fark IRR’larda %20’lik bir fark oluştururken NBD’de %50’ye yakın bir fark oluşturmaktadır. Bu sebeple daha fazla üretmek için güneşten daha fazla faydalanmayı sağlamak şart olacaktır.
Bir diğer konu ise santralin konumu olacaktır. Burada YEKA-4 ile YEKA-5’i ayıran en önemli konuya değinmiş oluyoruz. YEKA-4’ün arazileri belli olduğu için tüm yarışmacılar aslında aynı ışınım değerleri üzerinden yarışmaya hazırlanmış olacak. Burada sadece tasarım ve finans seçenekleri değerlendirilecek. YEKA-5’te ise 23 farklı ilde YEKA-3’e benzer bir yapıyla yarışmaya hazırlanılacak. Bu sebeple 23GWh/MWe’lik sınır yarışmaları birbirinden farklı kılacak. 11 ile 16 yıl arasında değişen sabit alım sürelerini göreceğiz. Bu durum finans kuruluşlarının kafasını kurcalayacak gibi duruyor.
Hepsi YEKA nasılsa deyip geçmemek lazım. Her YEKA kendi dinamikleri üzerinde şekilleniyor.
Peki hangi YEKA size göre?
Yazının ingilizce haline buradan ulaşabilirsiniz.
06.11.2021
Teşekkürler Onur bey.